W ciągu ostatnich 3 lat na rynku pożyczek pozabankowych zaszły daleko idące procesy ewolucyjne. Stało się tak za sprawą zarówno regulacji, jak też dojrzewania samej branży i podnoszenia standardów etycznych. Największym wyzwaniem pozostaje obecnie eliminowanie nieuczciwych praktyk niektórych uczestników rynku, ograniczenie nadmiernego zadłużania, a także podnoszenie wiarygodności i poprawa wizerunku branży. Drogą do tych zmian powinno być stałe podnoszenie standardów etycznych w branży oraz samoregulacja rynku.
Regulacje prawne z 2015 r. wprowadziły ograniczenia w zakresie udzielania pozabankowych pożyczek konsumenckich. Uporządkowano i doprecyzowano przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego. Wprowadzono limity kosztów pozaodsetkowych, by eliminować nieuczciwe praktyki rynkowe. Ograniczona została wysokość opłat maksymalnych, związanych z zaległością w spłacie należności. Wprowadzono ograniczenia w zakresie rolowania pożyczek. W 2017 r. KNF uruchomił Rejestr instytucji pożyczkowych, do którego wpis muszą uzyskać wszystkie przedsiębiorstwa udzielające pożyczek konsumenckich w Polsce. Obecnie w rejestrze figuruje prawie 415 podmiotów, które spełniają wymogi organizacyjne i kapitałowe wynikające z ustawy o kredycie konsumenckim. Wprowadzono też sankcje karne, a prowadzenie działalności instytucji pożyczkowej bez spełnienia warunków przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim jest przestępstwem, zagrożonym karą grzywny i pozbawienia wolności. Doprecyzowano także przepisy dotyczące reklamy produktów finansowych. Niemożliwe jest także pożyczanie pieniędzy pod zastaw nieruchomości.
Jednocześnie patrząc z perspektywy rynku widać, że jest on mocno zróżnicowany. Kilkanaście podmiotów posiada udziały powyżej 80% i to te firmy wyznaczają standardy na rynku, a także wskazują kierunek rozwoju branży. Obserwujemy tendencję do podnoszenia standardów etycznych i budowania dobrych praktyk. Firmy w coraz większym stopniu ukierunkowane są na klienta – zarówno w kwestiach związanych z ofertą czy obsługą, ale także podnoszeniem bezpieczeństwa pożyczania. Firmy w dużej mierze wzięły na siebie odpowiedzialność za klienta, zarówno poprzez udoskonalanie procesów oceny ryzyka kredytowego i weryfikowanie wiarygodności klientów, jak również w kwestii podnoszenia świadomości klientów co do korzystania z produktów finansowych i konsekwencji nadmiernego zadłużania się. Liderzy rynku współpracują z Biurem Informacji Kredytowej, biurami informacji gospodarczej i wymieniają informacje o wiarygodności finansowej pożyczkobiorców. Posiadają także branżową platformę wymiany danych Credit Check, utworzoną wspólnie z Crif sp. z o.o. Prowadzą szereg działań edukacyjnych i informacyjnych, których celem jest nie tylko poprawa wizerunku, ale także podnoszenie bezpieczeństwa pożyczania.
Kolejnym krokiem dla branży powinna być samoregulacja rynku. Żadne regulacje prawne nie będą w pełni skuteczne, jeżeli po stronie branży nie będzie woli do samodoskonalenia i samoregulacji. Trzeba adresować te problemy, z którymi aktualnie boryka się branża pożyczkowa, trzeba wypracowywać standardy postępowania, które zostaną przyjęte i wdrożone przez uczestników rynku. Samoregulacja jest naturalnym krokiem do profesjonalizacji sektora pożyczkowego i widać, że jej rola została dostrzeżona przez uczestników rynku. Liczę, że możliwy będzie dialog wszystkich interesariuszy, który pozwoli wypracować dedykowane dla branży zasady dobrych praktyk.
Agnieszka Wachnicka
Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego
