Pożyczka, kredyt a może kredyt konsumencki – poznaj różnice

Pożyczka lub kredyt to terminy używane w języku potocznym często zamiennie, jednak w praktyce pod wieloma względami pojęcia te znacznie się od siebie różnią. Często zaciągamy kredyt konsumencki, który de facto jest pożyczką. Skomplikowane? Tylko na pozór. Sprawdźcie, czym charakteryzują się poszczególne formy zobowiązań.

Czym jest kredyt?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest kredyt. W tym celu posłużymy się, mocno uproszczonym na potrzeby tekstu, przykładem kredytu mieszkaniowego (hipotecznego). Otóż wyobraźmy sobie, że chcemy kupić mieszkanie, które kosztuje 300 tysięcy złotych. Niestety nie mamy takich środków i chcemy sfinansować zakup mieszkania w inny sposób, np. pożyczając pieniądze od banku. Jeśli bank pozytywnie oceni naszą zdolność kredytową, tj. uzna, że będziemy w stanie taki kredyt spłacić, może go nam udzielić. Kredyt udzielany jest na określony czas - w przypadku kredytu hipotecznego jest on zwykle długi, np. 25 lat. My natomiast - jako kredytobiorca - zobowiązujemy się wydać pożyczoną kwotę na sprecyzowany cel (w tym przypadku zakup mieszkania) oraz oddać całą tę kwotę powiększoną o odsetki oraz pozostałe opłaty określone w umowie w oznaczonych terminach spłaty (np. w ratach miesięcznych przez 25 lat). Co istotne – bank może sprawdzić, czy środki z kredytu zostały wydatkowane zgodnie z umową i jeżeli stwierdzi, że zostały wydane na inny cel, np. egzotyczną podróż dookoła świata – może wypowiedzieć umowę kredytu. To będzie oznaczać, że całą pożyczoną kwotę będziemy musieli zwrócić natychmiast.

O czym należy pamiętać, zawierając umowę o kredyt? Po pierwsze, umowa kredytowa musi być zawarta na piśmie, przy czym akceptowana jest również forma cyfrowa dokumentu. Coraz częściej zresztą zawieramy umowy w postaci elektronicznej, np. przez internet, choć zwykle dotyczy to kredytów na niższe kwoty (w przypadku kredytów hipotecznych dominują tradycyjne umowy papierowe). Umowy kredytowej nie można zawrzeć ustnie, niezależnie od wysokości kwoty, o jaką wnioskuje klient oraz niezależnie od rodzaju kredytu, np. kredyt hipoteczny, kredyt dla firm, kredyt konsolidacyjny.

Po drugie, w dokumencie (papierowym bądź cyfrowym) muszą znaleźć się takie informacje, jak m.in. kwota udzielonego kredytu, okres i cel, na jaki pożyczamy pieniądze, termin i harmonogram spłaty kredytu, warunki korzystania ze środków uzyskanych z kredytu oraz wysokość odsetek i pozostałych opłat. Warto przy tym wiedzieć, że umowa kredytu jest zawsze odpłatna, tj. wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów w postaci odsetek i/lub prowizji.

Po trzecie, kredytów mogą udzielać wyłącznie banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (tj. SKOKi). Kredytów nie mogą udzielać osoby fizyczne oraz firmy pożyczkowe – te drugie mogą udzielać tylko kredytów konsumenckich, ale o tym za chwilę. Zaciągać kredyty mogą zarówno osoby fizyczne, jak też przedsiębiorcy i inne organizacje.

Czym jest pożyczka?

Skoro już wiemy, czym charakteryzuje się kredyt, kto go może udzielać i na jakich zasadach, to wyjaśnijmy teraz, czym jest pożyczka i czym różni się ona od kredytu.

Podstawową różnicą jest fakt, że pożyczek mogą udzielać firmy pożyczkowe*, banki i SKOKi (które mogą udzielać zarówno kredytów jak i pożyczek) oraz osoby prywatne. Pożyczyć możemy pieniądze (np. 10 tysięcy złotych) lub rzeczy (wtedy tylko należy określić ich gatunek, np. komputer). Co ważne, jeśli pożyczamy kwotę niższą niż 1 tys. zł lub przedmiot o wartości niższej niż wskazana kwota, umowa pomiędzy pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą może mieć formę ustną. Jeśli jednak jest to kwota powyżej 1 tys. zł lub wartość pożyczanego przedmiotu przewyższa tę sumę, wówczas należy umowę pożyczki sporządzić na piśmie, przy czym umowa może mieć formę cyfrową, czyli może być zawarta przez internet. Co ważne, pożyczka może być zawarta pomiędzy osobą prywatną a firmą (np. my jako konsument pożyczamy od firmy pożyczkowej, SKOKu lub banku 10 tys. złotych), pomiędzy firmą a firmą oraz pomiędzy osobą prywatną a osobą prywatną (np. pożyczamy pieniądze od brata, sąsiada lub innej dowolnej osoby).

*Firmy pożyczkowe mogą udzielać pożyczek konsumentom (wówczas jest to kredyt konsumencki, który omawiamy poniżej) oraz firmom, rolnikom lub osobom prowadzącym działalność gospodarczą (wówczas mamy do czynienia z pożyczką regulowaną przepisami Kodeksu Cywilnego).

Kolejnym elementem odróżniającym pożyczkę od kredytu, jest fakt, że przy zaciąganiu pożyczki nie musimy wskazywać celu, na jaki pożyczamy środki. Oczywiście możemy go wskazać, ale pożyczkodawca nie może skontrolować, na co wydaliśmy otrzymane od niego pieniądze. I omówmy teraz kwestię opłat za udzielenie pożyczki. Otóż, tak jak wspomnieliśmy wcześniej, kredyt jest zawsze odpłatny, natomiast pożyczka może, ale nie musi być odpłatna. W praktyce oznacza to, że pożyczkodawca nie musi od nas żądać dodatkowych opłat za to, że udzielił nam finansowania i nie musi nam doliczać odsetek – choć, co warto zaznaczyć, ma do tego pełne prawo - my natomiast możemy wydać te środki na dowolny cel. Jeśli pierwotnie chcieliśmy za pożyczoną kwotę, np. wyremontować mieszkanie, ale się rozmyśliliśmy, to nie musimy o tym informować pożyczkodawcy, a pieniądze możemy przeznaczyć na inny dowolny cel, np. zakup sprzętu RTV.

I jeszcze jedna rzecz - zawierając umowę pożyczki, niezależnie od celu, na jaki przeznaczymy środki, nawet jeśli to będzie zakup lub remont mieszkania, pożyczkodawca - o ile nie jest bankiem lub SKOK-iem - nie ma prawa wymagać od pożyczkobiorcy ustanowienia zabezpieczenia na nieruchomości. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do udzielenia kredytów i pożyczek hipotecznych przysługuje wyłącznie bankom i spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym.

Pożyczka, kredyt a może kredyt konsumencki?

Wyjaśniliśmy sobie, czym jest kredyt oraz czym jest pożyczka, ale w praktyce, gdy będziemy chcieli pożyczyć z banku, SKOKu lub firmy pożyczkowej pieniądze o wartości niższej niż 255 550 złotych, to najprawdopodobniej spotkamy się wtedy z umową o kredyt konsumencki.

Od razu zatem nasuwa się pytanie, czy to oznacza, że skoro nazwa umowy sugeruje, że mamy do czynienia z kredytem, to np. firma pożyczkowa nie może go nam udzielić, bo ona udziela tylko pożyczek? Otóż nie. Kredyt konsumencki łączy w sobie cechy kredytów bankowych i pożyczek. Mogą go udzielać banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz firmy pożyczkowe. Te ostatnie jednak muszą być wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez KNF (https://www.knf.gov.pl/podmioty/Rejestry_i_Ewidencje/rejestr_instytucji_pozyczkowych), co należy sprawdzić przed zawarciem umowy.

Podstawowym wyróżnikiem kredytu konsumenckiego jest to, że jest skierowany wyłącznie do konsumentów (osób prywatnych). Nie może być przyznany firmie bądź osobie prowadzącej działalność gospodarczą w ramach tejże działalności. Zasady jego udzielania reguluje ustawa o kredycie konsumenckim, która chroni interesy konsumentów w relacjach z instytucjami finansowymi. Kredyt konsumencki jest najpopularniejszą formą pożyczania środków konsumentom. Zatem jeśli zwrócimy się do banku, firmy pożyczkowej lub SKOKu z wnioskiem o pożyczkę, np. w kwocie 10 tys. złotych z myślą o zakupie sprzętu AGD lub 5 tys. zł na wyjazd wakacyjny, to z dużą dozą prawdopodobieństwa będzie to kredyt konsumencki. Co do zasady, przy tego rodzaju kredytach nie musimy wskazywać celu, na jaki pożyczamy środki – nie jest to wymóg ustawowy, aczkolwiek nie jest to regułą. Szczególnym rodzajem kredytu konsumenckiego jest bowiem tzw. kredyt celowy, do którego zalicza się np. kredyt samochodowy

Otóż załóżmy, że kupujemy samochód i chcemy na ten cel pożyczyć od banku 25 tys. złotych, wówczas bank może udzielić nam kredytu, nie oznaczając w umowie celu, na jaki pożyczamy tę kwotę lub może przyznać nam kredyt celowy (w tym przypadku kredyt samochodowy), który także jest kredytem konsumenckim, ale w umowie będzie wyraźnie oznaczony cel, na jaki spożytkujemy daną kwotę. Oznacza to, że bank ma prawo skontrolować, czy przyznane środki zostały wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem wskazanym w umowie kredytowej (dodatkowo kredyt zostanie zabezpieczony na samochodzie, ale o cesjach będziemy pisać w kolejnych tekstach).

Co jeszcze należy wiedzieć o kredycie konsumenckim? Przede wszystkim to, że w ramach kredytu konsumenckiego nie można pożyczać rzeczy. Przedmiotem umowy mogą być tylko środki pieniężne w kwocie nie wyższej niż 255 550 złotych. Umowa musi być sporządzona na piśmie (dopuszczalna jest forma elektroniczna, czyli umowy zawierane przez internet), a klient zawsze ma prawo od niej odstąpić w ciągu 14 dni od dnia podpisania umowy, bez podawania przyczyny.

Ponadto przepisy ustawy o kredycie konsumenckim gwarantują klientom prawo do wcześniejszej spłaty kredytu niż termin oznaczony w umowie, a w większości przypadków (poza sytuacjami określonymi w art. 50 ustawy o kredycie konsumenckim  link - https://frrf.pl/wp-content/uploads/2020/01/D20110715.pdf), nie będziemy z tego tytułu ponosić dodatkowych opłat.

Nie zapominajmy również, że przed podpisaniem umowy kredytodawca (bank, SKOK, firma pożyczkowa) ma obowiązek przedstawić nam formularz informacyjny, w którym znajdą się najistotniejsze informacje dotyczące kredytu, np. ile wynosi całkowita kwota kredytu, czyli kwota, jaką będziemy musieli oddać, aby wywiązać się z umowy. W formularzu, a następnie w umowie, muszą być wyszczególnione wszystkie informacje na temat opłat, jakie wiążą się z zaciągnięciem kredytu, w tym dotyczące m.in. rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, całkowitej kwoty do zapłaty, prowizji, kosztów ubezpieczenia, etc. O wszystkich tych kosztach będziemy szerzej pisać w naszych kolejnych tekstach z cyklu #odpowiedzialnepożyczanie. Tymczasem mamy nadzieję, że po lekturze tekstu jest już jasne, czym różnią się od siebie pożyczka, kredyt oraz kredyt konsumencki.