Postępowanie windykacyjne prowadzone jest wobec dłużnika, który uchyla się od zapłaty swojego zobowiązania w terminie oznaczonym w umowie, np. zalega ze spłatą rat kredytu hipotecznego bądź zaciągniętej pożyczki. Windykacja co do zasady jest procesem rozciągniętym w czasie, możemy podzielić ją na trzy główne etapy: etap polubowny (tzw. miękka windykacja), postępowanie sądowe oraz postępowanie egzekucyjne. W niniejszym materiale skupimy się na tych dwóch pierwszych.
Co to jest windykacja polubowna?
Windykacja polubowna jest to etap polubownego rozwiązania sporu, polegający na próbie podjęcia kontaktu wierzyciela z dłużnikiem w sytuacji, w której ten nie spłaca terminowo zadłużenia. Co do zasady tego rodzaju windykacja opiera się na wysłaniu wezwania do zapłaty, przeprowadzenia monitu telefonicznego, wysłaniu SMS przypominającego do klienta. Wszystkie działania podjęte w ramach tego etapu przez wierzyciela mają na celu poinformować dłużnika o powstałym zadłużeniu, jego kwocie oraz wyznaczonym terminie na spłatę zaległości.
Okres, w którym prowadzona jest windykacja polubowna to dobry moment, aby dłużnik w sytuacji, w której ma poważne problemy ze spłatą zobowiązania, poinformował wierzyciela o zaistniałych trudnościach oraz zaproponował rozwiązanie, które pozwoli mu wyjść z problemów, np. wydłużył okres kredytowania i zmniejszył wysokość rat bądź zmienił harmonogram spłaty rat. Pamiętajmy, że im wcześniej zwrócimy się z prośbą do kredytodawcy w przypadku problemów ze spłatą kredytu, tym lepiej. Spłata zaciągniętego zobowiązania to nasz obowiązek, a unikanie kontaktu z kredytodawcą działa na naszą niekorzyść.
Zazwyczaj, zgodnie z umową o kredyt, kredytodawca może obciążyć klienta kosztami windykacyjnymi we wskazanej w umowie wysokości. W umowie określony też jest zwykle sposób prowadzenia windykacji wobec dłużnika, np. liczba i odstępy czasowe pomiędzy wysyłanymi monitami.
W przypadku windykacji polubownej zarówno wierzyciel, jak i instytucja, która działa w jego imieniu (np. firma windykacyjna) powinna przestrzegać praw konsumentów oraz zasad dobrych praktyk (zasad etycznych). Jeśli mamy wątpliwości, czy działania windykacyjne prowadzone przez lub w imieniu wierzyciela nie wykraczają poza przepisy prawa, warto zgłosić się do miejskiego/powiatowego rzecznika konsumentów, wybranej organizacji konsumenckiej lub organizacji branżowej zrzeszającej podmioty zajmujące się zarządzaniem wierzytelnościami i skonsultować tę kwestię.
Ważne! Firmy windykacyjne mogą podejmować wszelkie – mieszczące się w granicach prawa – środki służące celowemu dochodzeniu należności. Zatem nie jest zakazane przez prawo podejmowanie prób kontaktu osobistego z dłużnikiem, rozmów telefonicznych, a nawet wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, wysyłania wezwań do zapłaty. Niemniej jednak firma windykacyjna nie może wprowadzać konsumentów w błąd nieprawdziwymi informacjami, jak również nie może stosować ani grozić zastosowaniem wobec konsumenta przymusu fizycznego lub psychicznego. Takie działania należy zgłaszać do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Dłużnik ma prawo do tego, aby firma windykacyjna czy wierzyciel zapewniły zachowanie tajemnicy oraz pełną ochronę danych osobowych osoby zadłużonej, a także poszanowanie jej osoby. Dla przykładu, inicjowane rozmowy telefoniczne powinny być prowadzone z szacunkiem do dłużnika, nie mogą być podejmowane w czasie uciążliwym dla niego, np. w godzinach nocnych. Konsultant każdorazowo powinien również dokładnie się przedstawić, tak aby dłużnik wiedział z kim rozmawia.
Dłużnik ma także prawo dokładnie wiedzieć, z jakiego tytułu prowadzona jest windykacja, wobec jakiego wierzyciela, jaka jest wysokość należności głównej, jaka jest data wymagalności długu, jakie są dodatkowe koszty, np. wysokość odsetek oraz jakie są konsekwencje ewentualnego uchylania się od spłacenia zadłużenia, np. negatywny wpis do bazy danych BIK bądź biura informacji gospodarczej.
W sytuacji, w której wierzyciel napotka na brak kontaktu z dłużnikiem albo przeprowadzone działania windykacji polubownej nie przyniosą oczekiwanego rezultatu, może skierować sprawę na drogę sądową.
Etap postępowania sądowego
Jeśli pierwszy etap działań windykacyjnych nie zakończył się pomyślnie, wierzyciel w celu wyegzekwowania należności może skierować sprawę do sądu. O tym, że sprawa została skierowana na drogę postepowania sądowego dowiemy się zapewne z korespondencji otrzymanej od sądu.
Ważne! Nie odbierając kierowanych z sądu pism, pozbawiamy się szansy na ewentualną obronę. Działając w ten sposób, możemy jedynie pogorszyć swoją i tak już trudną sytuację. Dlatego jeśli otrzymamy nakaz zapłaty z sądu, zapoznajmy się z nim dokładnie – w korespondencji od sądu znajdziemy zapewne szczegółowe pouczenie o przysługującym nam prawie do założenia sprzeciwu od wydanego przez sąd nakazu zapłaty. Jeśli chcemy z niego skorzystać, bo mamy ku temu poważne powody, ważne jest dochowanie14-dniowego terminu złożenia tego środka zaskarżenia do sądu. W sprzeciwie należy podnieść wszystkie zastrzeżenia, jakie mamy wobec prowadzonego postępowania, na przykład nie zgadzamy się z wysokością długu lub ten jest już przedawniony bądź mamy zastrzeżenia wobec praktyk windykacyjnych lub postanowień umowy.
Po złożeniu sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty zapewne otrzymamy od sądu wezwanie na rozprawę sądową. Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy strony – najpierw powód, a potem pozwany – zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich żądań i wniosków. Każda ze stron wypowiada się co do twierdzeń strony przeciwnej. Dodatkowo rozprawa obejmuje, w zależności od okoliczności, postępowanie dowodowe.
Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok. Sąd w wyroku w całości lub w części utrzymuje w mocy nakaz zapłaty albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu. Sąd może również uchylić nakaz zapłaty i odrzucić pozew lub umorzyć postępowanie. Jeżeli chcielibyśmy poznać szczegółowe uzasadnienie wyroku, należy złożyć w tym celu pisemny wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Taki wniosek trzeba złożyć w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku.
W odniesieniu do postępowania sądowego pamiętajmy jeszcze o dwóch kwestiach. Po pierwsze, dłużnikma prawona podstawie art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych do zwolnienia od kosztów sądowych, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.
Po drugie, zgodnie z art. 117 § 1 – 6 k.p.c.: dłużnik zwolniony przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Z kolei dłużnik niezwolniony przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Sąd uwzględni wniosek, gdy uzna, że udział profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego w sprawie jest potrzebny, a strona nie jest w stanie ponieść kosztów jego wynagrodzenia bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Pamiętajmy, że mamy duży wpływ na to, jak finalnie rozwiąże się sprawa z naszym zadłużeniem. Istnieje duża szansa, że wcześnie rozpoczęte rozmowy z wierzycielem zakończą się ugodą i pomyślnym rozwiązaniem dla obu stron. Dlatego nie ignorujmy wezwań do zapłaty i prób kontaktu ze strony wierzyciela – to najgorsza z możliwych strategii postępowania. Im szybciej nawiążemy z nim kontakt, tym większa szansa na wypracowanie kompromisowego rozwiązania pozwalającego nam na spłatę zaległości na dogodnych dla nas warunkach.
