Zaciągnięcie kredytu hipotecznego lub pożyczki na remont mieszkania, leasing samochodu bądź zakup sprzętu RTV na raty – w każdej tej sytuacji bank, firma pożyczkowa lub inna instytucja kredytowa przed podjęciem decyzji o przyznaniu nam finansowania, sprawdzi naszą historię kredytową. Kredytodawcy zależy bowiem na zweryfikowaniu, czy dotychczas posiadaliśmy już jakieś zobowiązania finansowe i jak radziliśmy sobie z ich spłatą. Negatywny wpis w bazie BIK lub rejestrze biura informacji gospodarczej może przekreślić nasze szanse na uzyskanie kredytu. Dziś podpowiadamy, kiedy grozi nam znalezienie się na liście dłużników i co zrobić w sytuacji, gdy już na niej widniejemy.
Zacznijmy od wyjaśnienia, czym różni się baza BIK, tj. Biura Informacji Kredytowej, od baz prowadzonych przez biura informacji gospodarczej (np. KRD, BIG InfoMonitor
czy ERIF).
Co kryje się pod skrótami BIK i BIG?
BIK to Biuro Informacji Kredytowej S.A., które gromadzi i udostępnia informacje o wiarygodności kredytowej osób i firm. Informacje te dotyczą terminowości spłat kredytów
i pożyczek oraz innych zobowiązań kredytowych i służą do oceny wiarygodności kredytowej kredytobiorcy. BIK wraz z Systemem Bankowy Rejestr prowadzonym przez Związek Banków Polskich to jedyne tego typu zbiory danych w Polsce. BIK, podobnie jak Bankowy Rejestr, działa w oparciu o przepisy ustawy Prawo bankowe, Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowego zakresu danych podlegających wymianie pomiędzy instytucjami utworzonymi na podstawie przepisów prawa bankowego, a instytucjami pożyczkowymi i innymi podmiotami. Do BIK dane przekazują banki, SKOK-i, firmy pożyczkowe oraz bankowe firmy leasingowe i faktoringowe.
BIG to skrót od biura informacji gospodarczej, których istnieje w Polsce kilka (np. BIG InfoMonitor S.A., Krajowy Rejestr Długów BIG S.A., ERIF BIG S.A.). BIG-i działają
w oparciu o przepisy ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczej i wymianie danych gospodarczych. Tego typu podmioty gromadzą i udostępniają informacje dotyczące terminowego opłacania rachunków i faktur przez osoby i firmy, pochodzące z różnych sektorów i branż. Do biur informacji gospodarczej dane mogą przekazywać przedsiębiorcy działający we wszystkich sektorach gospodarki, w tym sprzedawcy energii elektrycznej, firm telekomunikacyjnych i operatorów telewizji kablowej, firm sektora finansowego, jednostek samorządu terytorialnego i wiele innych. W bazie BIG-ów mogą znajdować się także informacje o niezapłaconych alimentach, podatkach czy mandatach.
Jakie dane i kiedy trafiają do BIK?
Do BIK trafiają dane o wszystkich czynnych zobowiązaniach kredytowych – od momentu udzielenia kredytu aż do całkowitej spłaty. Mamy tu na myśli zarówno kredyty hipoteczne, jak i kredyty gotówkowe, pożyczki w firmach pożyczkowych, kredyty ratalne czy informacje o karcie kredytowej bądź limitach na koncie. W przypadku przekazywania danych do BIK nie ma znaczenia kwota zobowiązania, ponieważ celem ich przetwarzania jest budowanie historii kredytowej. Fakt czy owa historia jest pozytywna (jeśli klient spłacał swoje dotychczasowe zobowiązania kredytowe w terminie) czy negatywna (jeśli u klienta pojawiały się często i duże opóźnienia w spłacie zobowiązań) ma znaczenie przy procesie oceny zdolności kredytowej i weryfikacji klienta. W sytuacji, gdy dane z BIK będą obciążające dla klienta, kredytodawca może odmówić udzielenia finansowania w obawie przed utratą zdolności klienta do terminowej spłaty zobowiązania. W BIK przetwarzane są zarówno dane pozytywne, czyli te
o terminowej spłacie zobowiązań przez dłużnika, ale również dane negatywne, czyli te dane, które wskazują na to, że dłużnik nie spłaca kredytu w terminach określonych
w umowie. W Systemie Bankowy Rejestr ZBP przetwarzane są natomiast wyłącznie dane negatywne.
Jak długo są przechowywane dane w BIK? Co do zasady, do BIK-u raportowane są informacje o czynnych zobowiązaniach, czyli od momentu zawarcia umowy
z konsumentem do czasu spłaty kredytu. Przechowywanie danych po spłacie zobowiązania uzależnione jest przede wszystkim od tego, czy dłużnik terminowo dokonuje spłaty rat.
Co dzieje się z danymi w BIK, jeśli zobowiązanie było spłacane terminowo?
W przypadku, gdy kredyt był spłacany przez dłużnika bez opóźnień lub opóźnienie nie przekroczyło 60 dni, to po spłacie kredytudane są przenoszone do danych statystycznych i nie są wykorzystywane przy ocenie zdolności kredytowej danego klienta. Klient ma tzw. czyste konto. Zgodnie z przepisami konsument może jednak wyrazić zgodę na przetwarzanie przez BIK informacji o terminowo regulowanych ratach jeszcze przez 5 lat po spłaceniu kredytu, co ma istotne znaczenie dla budowania pozytywnej historii kredytowej, która wzmacnia wiarygodność kredytową kredytobiorcy.
Co dzieje się z danymi w BIK, jeśli zobowiązanie było spłacane nieterminowo?
Jeżeli dłużnik spłacał swoje zobowiązanie nieregularnie, z opóźnieniem powyżej 60 dni, a kredytodawca poinformował dłużnika o przetwarzaniu jego danych po zamknięciu kredytu bez jego zgody (która zgodnie z przepisami prawa nie jest wymagana), to po spłacie dane są przetwarzane przez BIK przez 5 lat. Dopiero po tym okresie dane zostają przeniesione do bazy statystycznej. I tam są przechowywane przez 12 lat. Zatem, aby doszło do przetwarzania danych osobowych negatywnych po spłacie kredytu muszą zostać spełnione 2 warunki jednocześnie:
1. opóźnienie w spłacie zobowiązania wynosi powyżej 60 dni;
2. minęło 30 dni od chwili, od kiedy kredytodawca poinformował klienta o przetwarzaniu jego danych bez jego zgody przez okres 5 lat po spłacie zadłużenia. Kredytodawca
z reguły przekazuje taką informację konsumentowi w wezwaniu do zapłaty.
Jak zatem wynika z przepisów prawa bankowego sytuacje przetwarzania danych przez Biuro Informacji Kredytowej (podobnie jak w przypadku Systemu Bankowy Rejestr ZBP) są ściśle określone, ale co należy też podkreślić – nie wymagają zgody klienta (podstawą są przepisy prawa). W przypadku spełnienia ww. przesłanek klient nie może żądać usunięcia danych przed upływem terminu 5 lat.
Wniosek o usunięcie lub korektę danych w BIK jest w zasadzie możliwa jedynie w poniższych przypadkach:
- Gdy chcemy odwołać zgodę na przetwarzanie danych o kredycie, który już został przez nas spłacony w terminie (usunięcie pozytywnej historii kredytowej);
- Gdy zauważymy w swojej historii kredytowej jakieś nieprawdziwe lub nieaktualne informacje i chcemy je skorygować lub gdy nie usunięto danych po upływie 5 lat od momentu ostatecznej spłaty zobowiązania (usunięcie powinno następować bez wniosku klienta, z mocy prawa)
Wniosek o korektę danych w BIK składa się w instytucji, która przekazała te dane do BIK. Jeśli wniosek jest zasadny pracownicy Biura Informacji Kredytowej wprowadzą zmiany w systemie.
Jakie dane i kiedy trafiają do BIG ?
Biuro informacji gospodarczej przetwarza głównie negatywne informacje dotyczące dłużnika, chociaż przepisy pozwalają też na gromadzenie w specjalnym trybie pozytywnych informacji.
Negatywne dane dotyczące dłużnika mogą trafić do biura informacji gospodarczej, kiedy spełnione są następujące warunki:
- podstawowa należność wynosi minimum 200 zł dla konsumentów lub 500 zł dla przedsiębiorców;
- termin tej płatności minął co najmniej 30 dni wcześniej;
- upłynęło co najmniej 30 dni od wysłania przez wierzyciela wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura informacji gospodarczej, z podaniem nazwy i adresu danego biura.
Oznacza to, że jeśli spóźniamy się powyżej 60 dni z zapłatą jakiegoś zobowiązania, nie tylko kredytowego, ale np. rachunku za internet, energię elektryczną czy gaz, wówczas możemy znaleźć się w jednej lub wszystkich bazach BIG (w zależności z którą i iloma bazami współpracuje wierzyciel) z odnotowaniem, że zalegamy ze spłatą danej należności. Każdy tego typu wpis osłabia naszą wiarygodność kredytową i utrudnia starania o nowy kredyt czy inny rodzaj finansowania, np. zakupy na raty, leasing czy podpisanie umowy abonamentowej na telewizję kablową.
Co zrobić, aby nie znaleźć się w BIG-ach?
Przede wszystkim należy terminowo regulować wszystkie zaciągnięte zobowiązania – wówczas w ogóle nie ma zagrożenia, że znajdziemy się w którejś z baz „dłużników”
z negatywną informacją. A jeśli jest już za późno to należy jak najszybciej spłacić zadłużenie. Jeśli zobowiązanie zostanie spłacone w całości, wierzyciel, który przekazał informację o długu do BIG, ma obowiązek usunięcia wpisu w ciągu 14 dni. Jeśli zadłużenie nie zostanie spłacone, informacje o nim będą przetwarzane przez BIG przez 6 lat w przypadku konsumentów i 10 lat w przypadku przedsiębiorców. Po upływie tego czasu BIG musi dane usunąć.
Może się zdarzyć także taka sytuacja, że wierzyciel niesłusznie wpisze podmiot lub osobę do Rejestru Dłużników BIG, wówczas w celu usunięcia takiej informacji dłużnik musi niezwłocznie skontaktować z osobą/podmiotem, która zamieściła takie dane. Dodatkowo, warto również zgłosić taki przypadek w odpowiednim BIG-u (wnieść sprzeciw). W takim przypadku należy okazać dokument potwierdzający spłatę długu.
